Aktualności

Teologia Triduum Paschalnego

Teologia Triduum Paschalnego

​Tegoroczny post, który jest dla każdego z nas czasem nawrócenia i  przygotowania do najważniejszych świąt Paschalnych w roku liturgicznym dobiega końca. Wielu z nas uczestniczyło w nabożeństwach wielkopostnych, wielu też podejmowało specjalne postanowienia, by okres ten, przyniósł w naszym życiu większe owoce.

W liturgii Kościoła rozpoczynamy święty czas, który jest jedną całością. Te dni łączą się ze sobą. Msza Wielkiego Czwartku jest jakby „sakramentalnym prologiem” celebracji i zarazem obrzędowym przekazem całego, i jedynego misterium paschalnego. Pod osłoną znaków sakramentalnych, uobecnia ona, to samo misterium śmierci Chrystusa, które upamiętniamy w liturgii Wielkiego Piątku. Wigilia Paschalna stanowi moment kulminacyjny całego Paschalnego Triduum, którego uwieńczeniem będą nieszpory Wielkiej Niedzieli. (por. ONRLiK 18-19). Sprawujemy zatem jedną, rozciągającą się na trzy dni liturgię. Znamienne jest to, że rozpoczynamy ją znakiem krzyża na Mszy Wieczerzy Pańskiej, a błogosławieństwo przyjmujemy dopiero na koniec Wigilii Paschalnej. Celebrując te wydarzenia wchodzimy w same centrum tajemnicy naszej wiary: w misterium Męki, Śmierci i  Zmartwychwstania.

Wielki Czwartek – Msza Wieczerzy Pańskiej (Cena Domini) rozpoczyna święta Paschalne, które będą trwały do Niedzieli Zmartwychwstania. Liturgia Wielkiego Czwartku mówi o ustanowieniu Najświętszego Sakramentu Eucharystii, jako znaku Bożej miłości. Obchodzimy pamiątkę tego dnia, w którym Chrystus zasiadł wraz ze swymi uczniami do stołu, aby spożyć ostatnią wieczerzę, dając nam Sakrament Swego Ciała i Krwi. Jezus dając nam siebie złożył tym samym, życie swoje w ofierze miłości. Zatem wieczernik poprzedzał ofiarę krzyżową, a zarazem już ją uobecniał. Odtąd Kościół żyje Eucharystią i z Eucharystii. Deklarację miłości ilustruje Jezus służebną czynnością umywania nóg uczniom (por. J 13,1-15). Obrzęd ten nosi nazwę mandatum, co znaczy „przykazanie”, a pochodzi od pierwszych słów antyfony: „Daję wam przykazanie nowe”, dlatego podczas liturgii (po homilii) kapłan ponowi ten gest Chrystusa, klękając przed człowiekiem, aby w ten sposób ukazać nam sens kapłaństwa jako służby.

Po zakończeniu celebracji Kościół zachęca nas do długiej adoracji Eucharystii i  do rozważania tej nadzwyczajnej i nieograniczonej miłości. Za odśpiewanie dwóch ostatnich zwrotek hymnu „Sław języków tajemnicę”, możemy uzyskać odpust zupełny pod zwykłymi warunkami, a są nimi przyjęcie Komunii Świętej, modlitwa w  intencjach Papieża oraz brak przywiązania do grzechu.

Wielki Piątek – to dzień, który przypomina nam cierpienie, ukrzyżowanie i  śmierć Zbawiciela. Jest to jedyny dzień w roku liturgicznym, w którym nie celebruje się Mszy Świętej, jako, że tego dnia Jezus umiera na krzyżu za nasze grzechy, po czym został złożony w grobie. Kościół w tym dniu w centrum liturgii stawia Krzyż, nie jako symbol śmierci, lecz jako źródło autentycznego życia. Dlatego, my jako chrześcijanie w sposób szczególny, w tym dniu stajemy pod krzyżem Chrystusa, by przez znak wiary okazać swoją miłość i wdzięczność za dzieła Odkupienia.

Liturgia Wielkiego Piątku składa się z trzech części: liturgii słowa, adoracji Krzyża Świętego, Komunii Świętej i przeniesienia Najświętszego Sakramentu do Grobu Pańskiego.

Celebracja rozpoczyna się nie typowo od precesji wejścia w zupełniej ciszy, gdzie przed ołtarzem, kapłan, na znak uniżenia się przed Bogiem padnie na twarz. W  ten sposób będzie razem z nami modlił się do Ojca. Przyjmując postawę klęcząc w tym czasie powinniśmy dziękować Bogu za dar odkupienia, że nigdy nas nie opuszcza, i  że  pragnie naszego zbawienia.

Liturgia słowa kreuje nam postać cierpiącego Chrystusa (por. Iz 52,13-53,12). Autor Listu do Hebrajczyków - w drugim czytaniu – (por. Hbr 4,14-16;5,7-9) przypomina, że Chrystusowi znany jest ludzki los, bo On sam został okrutnie doświadczony. Przez swe cierpienie stał się nam bliski, dlatego możemy się do Niego zwracać z wielką ufnością. Natomiast w trzecim czytaniu słyszymy opis Męki Pańskiej wg. Św. Jana, który od samego początku patrzył na Jezusa oczyma wiary (por. J 18,1-19,42). Na zakończenie liturgii słowa odbywa się wyjątkowa uroczysta modlitwa powszechna, która zawiera wezwania w najważniejszych intencjach całego świata. Polecamy w niej Bogu sprawy zarówno Kościoła, jak i całego świata.

Po zakończonej liturgii słowa, rozpoczyna się kulminacyjna cześć liturgii: adoracja Krzyża. Warto jest zauważyć, że będziemy adorowali Krzyż, który od dwóch tygodni w kościołach jest zasłonięty. Z liturgią wielkopostną łączy się od XI wieku zwyczaj zasłaniania ołtarzy na cały 40 – dniowy okres postu. Zasłonięte ołtarze, symbolizujące Chrystusa miały przypominać o naszej grzeszności. Można tu  dopatrywać się pewnego rodzaju wykluczenia wiernych z wizualnego uczestnictwa we Mszy św. Zasłona postna zmuszała wiernych do przeżywania Mszy św. w  atmosferze tajemniczości. Od XIII wieku zasłania się tylko krzyż i obrazy. W tym dniu adorujemy Krzyż, który jest dla nas znakiem nadziei, zbawienia i miłości Boga. Obrzęd ten ma uświadomić nam prawdę, że odkupienie całej ludzkości nie oznacza odkupienia jakiegoś nieokreślonego tłumu, ale każdego z nas indywidualnie.

Trzecim elementem liturgii Wielkiego Piątku jest Komunia Święta. W ten sposób liturgia chce nam ukazać ścisły związek pomiędzy Ofiarą Krzyża na Krzyżu a  Eucharystią. Na zakończenie liturgii, na podobieństwo Józefa z Arymatei i Nikodema, w procesji przeniesiony zostaje Najświętszy Sakrament do „Bożego Grobu”, w ten sposób nasze czuwanie trwa nadal.

Wielka Sobota – stanowi centralny moment celebracji naszej wiary. To, co w  tym dniu najważniejsze, rozpoczyna się wieczorem. To właśnie celebracja Wigilii Paschalnej rozpoczyna Niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego i okres Wielkanocny. Liturgia jest wzorowana na oczekiwaniu powtórnego przyjścia Pana i pozwala na uchwycenie odrodzenia się życia, z którego powstaje nowy człowiek – wyswobodzony z lęku i śmierci.

Liturgia składa się z następujących części: z obrzędu światła, liturgii słowa, liturgii chrzcielnej oraz z liturgii eucharystycznej.

Celebrację Wigilii Paschalnej rozpoczynamy sprzed kościoła od znaku światła. Przez jakiś moment pozostajemy w zupełnej ciemności, w której człowiek czuje się zagubiony. Tę ciemność rozświetli nam światło wnoszonego do świątyni Paschału, który jest symbolem samego Chrystusa – Światłość Świata, który jako Baranek zwyciężył śmierć i otworzył nam bramy życia wiecznego. Układ procesji wejścia do świątyni nie jest przypadkowy. Przypomina ona wejście Izraelitów z Egiptu. Kapłan lub diakon idący z Paschałem na przedzie procesji jest nawiązaniem do historii prowadzenia przez Boga narodu wybranego w słupie ognia i słupie dymu na pustyni.

Następnie zostaje wyśpiewane Orędzie paschalne, zwane także Benedicto ceri (łac. Pochwała świecy) lub, od początkowego słowa Exsultet. W ten sposób wyrażamy pochwałę światła Paschału jako symbolu Chrystusa Zmartwychwstałego. Kilkukrotne akcentowanie „tej nocy” wskazuje, że i my uczestniczymy teraz w tajemnicy paschalnej, która stała się udziałem Izraelitów w czasach Starego Testamentu i jest dziełem samego Chrystusa.

Po śpiewie Orędzie rozpoczyna się druga część liturgii: liturgia słowa, która jest najbardziej rozbudowana w całym roku liturgicznym. Po każdym czytaniu następuje śpiew psalmu responsoryjnego i modlitwa kapłana. Proklamacja słowa przypomina nam w skrócie całe dzieje zbawienia, których punktem kulminacyjnym jest przyjście na świat Syna Bożego i Jego paschalna ofiara na krzyżu. W tym słowie zawarte są także Boże obietnice dla nas. Po ostatnim czytaniu ze Starego Testamentu, psalmie oraz modlitwie, kapłan intonuje hymn „Chwała na wysokości Bogu”. W bardzo podniosłym nastroju i  przy dźwięku dzwonów wielbimy Boga, śpiewając hymn radości ku Jego chwale.

Trzecią, po liturgii światła i liturgii słowa, częścią Wigilii Paschalnej jest liturgia chrzcielna. Niemal od początku w Noc Zmartwychwstania Pańskiego udzielano sakramentu chrztu świętego. Pomimo, że praktyka chrztu dorosłych w Kościele zachodnim zanikła w V wieku – jednak nadal Wigilia Paschalna jest najodpowiedniejszym czasem dla chrztu dorosłych. Po odśpiewaniu Litanii do Wszystkich Świętych, która podkreśla jedność całego Kościoła, następuje poświęcenie wody chrzcielnej. W modlitwie pojawiają się obrazy biblijne, które zapowiadały tajemnicę chrztu.

Modlitwa wiernych kończy liturgię chrzcielną, a wraz z przygotowaniem darów rozpoczyna się czwarta część Wigilii Paschalnej – liturgia eucharystyczna, która jest szczytem całej liturgii oraz wieńczy dzieło zbawienia Jezusa Chrystusa. Uczestnicząc w  pełni z radością dziękujemy Bogu za dar Chrystusowego Zmartwychwstania. W  tę  święta noc z wdzięcznością składamy Jego i naszą ofiarę.

Szczególnie doniosłym momentem w przeżywaniu wielkanocnej radości stanowi procesja rezurekcyjna. Jest ona uroczystym ogłoszeniem światu Zmartwychwstałego Chrystusa i wezwaniem całego stworzenia do udziału w triumfie Zmartwychwstałego.

Wigilia rozpoczyna czas radości paschalnej, w której trwać będziemy 50 dni, aż  do Zesłania Ducha Świętego. Celebrując i upamiętniając te tajemnice – jednocześnie w nich uczestniczymy. Liturgia zatem wymaga od nas wiary, że to co będzie celebrowane, stanie się naszym udziałem. Dlatego, skoncentrujmy się zatem nie na nas samych, nie na tym, co my robimy, ale na tym, co chce uczynić w naszym życiu Bóg.